هاری یك بیماری ویروسی كشنده است كه مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده و انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار به طور تصادفی و غالباً از طریق گزش به آن مبتلا می‌شوند.
هاری یك بیماری ویروسی كشنده است كه مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده و انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار به طور تصادفی و غالباً از طریق گزش به آن مبتلا می‌شوند.
بیماری هاری به دلایل ذیل دارای اهمیت می‌باشد:
۱ ـ میزان كشندگی بالا (صددرصد) به طوری كه پس از ظهور علایم بیماری چه در انسان و چه در حیوان درمان‌پذیر نبوده و بیمار محكوم به مرگ می‌باشد.
۲ ـ افزایش روند موارد حیوان گزیدگی انسانی كه بناچار سالانه مبالغ زیادی صرف خرید سرم و واكسن ضد‌هاری جهت درمان و پیشگیری می‌گردد.
۳ ـ تلفات و خسارات اقتصادی زیاد
و …
عامل بیماری هاری
ویروسی است بی‌هوازی و نروتروپ یعنی تمایل به سیستم عصبی دارد و وقتی به سیستم عصبی مركزی حمله نماید تقریباً همیشه موجب مرگ میزبان می‌گردد.
ویروس هاری در حرارت ۵۰ درجه سانتی‌گراد در مدت ۱۵ دقیقه و در حرارت ۶۰ درجه در مدت ۳۵ ثانیه و در حرارت ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد در مدت چند ثانیه از بین می‌رود.
بنابراین برای ضدعفونی وسایل آلوده كافی است چند دقیقه آنها را بجوشانید و یا از فنل و الكل استفاده نمایید.
مخازن بیماری هاری
كلیه حیوانات خونگرم پستاندار چه وحشی و چه اهلی اعم از گوشتخوار ـ علفخوار ـ جوندگان و از پرندگان (خفاش‌ها) به این بیماری حساس می‌باشند.
راه‌های سرایت بیمار ی هاری
۱ ـ اصلی‌ترین راه سرایت بیماری از طریق گازگرفتن به وسیله حیوانات می‌باشد. در مورد گربه و گربه‌سانان از طریق پنجه كشیدن انتقال بیماری صورت می‌گیرد، زیرا گربه دایماً مشغول لیسیدن پنجه‌هایش می‌باشد و پنجه‌ها آلوده به بزاق می‌شوند و در موقع پنجه كشیدن می‌تواند ویروس را از طریق خراش به انسان منتقل نماید.
۲ ـ راه پوست: بیماری هاری از راه پوست سالم قابل سرایت نیست، ولی اگر كوچكترین خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد قابل سرایت می‌باشد.
۳ ـ راه مخاط‌ها: سگ‌ها و گربه‌های به ظاهر سالم كه در اواخر دوره نهفتگی بیماری هاری هستند می‌توانند ویروس را از طریق لیسیدن مخاط لب ـ چشم و بینی به صاحبان خود منتقل نمایند.
۴ ـ انتقال از راه دستگاه گوارش: انتقال بیماری از این طریق بعید به نظر می‌رسد، ولی باید از خوردن گوشت و سایر فرآورده دام‌های مبتلا به هاری خودداری نمود.
علایم بیماری هاری در حیوان
دوره كمون یا نهفتگی در سگ و گربه ۲ تا ۳ هفته و گاهی چند ماه است. مهمترین علایم تغییر در رفتار و عادات حیوان می‌باشد، به گونه‌ای كه حیوان بیش از اندازه به صاحب خود انس می‌گیرد و به گوشه‌ای پناه می‌برد و بالاخره در اثر فلج اندامی و دستگاه تنفسی تلف می‌شود و یا در بیشتر مواقع حیوان مضطرب و كم‌كم به صورت وحشی و درنده درآمده و به هركس و هر حیوان كه سر راه او باشد حمله می‌كند ـ كف از دهانش سرازیر شده و به علت عدم امكان بلع بر اثر گرسنگی ـ تشنگی و سرانجام بر اثر فلج دستگاه تنفسی می‌میرد.
بیماری هاری در انسان
دوره نهفتگی در انسان معمولاً بین ۲ تا ۸ هفته و گاهی كمتر از ۵ روز و به طور نادر تا یكسال و بیشتر نیز دیده می‌شود.
علایم بیماری هاری در انسان
این بیماری شامل چند مرحله است. در دوره مقدماتی بیماری كه ۲ تا ۳ روز قبل از ظهور علایم اصلی است افسردگی، بی‌قراری، خستگی، بی‌اشتهایی ، تف‌اندازی، سوزش و خارش و گاهی درد در محل گزش دیده می‌شود؛ پس از این دوره انسان نسبت به تمام محرك‌های فیزیكی، شیمیایی، حسی و بویایی واكنش نشان می‌دهد. كوچكترین صدا یا نور او را به شدت متشنج می‌كند و خود را به در و دیوار می‌زند؛ اطراف دهان او را كف می‌پوشاند و بیمار عطش فراوان دارد، ولی به علت انقباض عضلات گلو قادر به نوشیدن آب نمی‌باشد و با دیدن یا شنیدن صدای آب به شدت تحریك می‌شود و همچنین عبور هوا نیز از روی صورت باعث تحریك بیمار می‌شود. پس از آن بیمار بر اثر انقباضات شدید عضله قلب و فلج دستگاه تنفسی فوت می‌نماید.
اقدامات لازم جهت فردی که توسط حیوان هار گزیده شده
۱ ـ خارج ساختن و تمیز نمودن ویروس هاری از محل زخم: تا حد مقدور در ساعات اولیه پس از گزش باید لابلای زخم را حداقل به مدت ۵ تا ده دقیقه با آب تمیز و صابون عمیقاً مورد شستشو قرار داد. این عمل مهمترین قسمت پیشگیری از‌هاری به حساب می‌آید و می‌توان ادعا كرد كه بیش از ۵۰درصد پیشگیری از بیماری مربوط به رعایت این مسأله است.
۲ ـ خارج كردن صابون از لابلای زخم:
با استفاده از شیلنگ و فشار آب باید كف صابونهای باقیمانده را از لابلای زخم خارج نمود، زیرا باقیمانده صابون می‌تواند مواد ضدعفونی‌كننده را بی‌اثر نماید.
۳ ـ ضدعفونی نمودن زخم:
زخم را بعد از شستشو باید با الكل ۶۰ تا ۷۰ درجه یا محلول بتادین یك درصد و یا سایر مواد ضدعفونی نمود (زخم را هیچ وقت نباید پانسمان نمود زیرا میكروب هاری بی‌هوازی است و بر اثر پانسمان رشد آن سریع خواهد شد)
۴ ـ ارجاع فرد به مراكز بهداشتی درمانی جهت تلقیح واكسن و سرم و پیگیری جهت تكمیل نوبتهای واكسن (كه این مسأله باید با پیگیری، آموزش و حساسیت كامل دنبال گردد) ضمناً وضعیت واكسیناسیون توأم یا ثلاث فرد مجروح باید مورد بررسی قرار گیرد. اگر واكسیناسیون كامل باشد فقط یك نوبت واكسن به عنوان یادآور كافی است، در صورتی كه مجروح بر ضد كزاز قبلاً ایمن نشده باشد. اولین نوبت واكسن و همچنین سرم ضدكزاز به مقدار مورد نیاز با نظر پزشك به وی تزریق می‌شود و مطابق دستور عمل نوبتهای بعدی واكسن را ادامه می‌دهیم.
واكسن هاری
واكسن هاری از كشت سلولی تهیه می‌شود و آن را می‌بایست در ۵ نوبت در روزهای: صفر ـ ۳ ـ۷ ـ ۱۴ ـ ۳۰ به صورت عضلانی و حتماً در عضله دلتوئید بازو تلقیح نمود. در اطفال كمتر از ۲ سال واكسن در ناحیه فوقانی و جانبی ران تزریق می‌شود. هرگز نبایستی واكسن را در عضله سرین تلقیح كرد.
اگر فردی مورد گزش سگ قرار گیرد و سگ در دسترس باشد باید آن را به مدت ۱۰ روز بسته و تحت مراقبت قرار داد و در این مدت اگر علی‌رغم تأمین آب و غذای كافی حیوان تلف شد، به احتمال زیاد حیوان هار بوده و بایستی واكسیناسیون هاری تا نوبت آخر ادامه پیدا كند، ولی اگر بعد از ۱۰ روز حیوان سالم ماند نتیجه می‌گیریم سگ هار نیست و از ادامه واكسیناسیون یعنی نوبتهای ۱۴ و ۳۰ خودداری می‌نماییم .
تذكر: اگر فردی با ۴۸ ساعت یا بیشتر تأخیر مراجعه نماید می‌توانیم دوز اولیه واكسن را به دو برابر افزایش دهیم.
سرم هاری
سرم هاری كه در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرد از پلاسمای انسانی تهیه شده و هیچ نوع مخاطره‌ای دربر ندارد و احتیاج به تست نیز ندارد.
مقدر آن ۲۰ واحد به ازای هر كیلوگرم وزن و در عضله باید تلقیج نماییم. بهتر است نصف سرم را در داخل و اطراف زخم و نصف دیگر را در عضله تلقیح نماییم.
در چه مواردی علاوه بر واكسن سرم نیز مورد نیاز می‌باشد
۱ ـ گزش توسط حیوانات وحشی
۲ ـ اگر حیوان اهلی باشد ولی متواری شده باشد
۳ ـ اگر فرد دارای زخم‌های عمیق و متعدد به ویژه در ناحیه سر، صورت، گردن و نوك انگشتان باشد.
تذكر مهم: كلیه موارد حیوان گزیدگی چه اهلی و چه وحشی را باید هار تلقی نمود و بیمار را باید فوراً تحت اقدامات پیشگیری قرار داد؛ این موضوع به قدری اهمیت دارد كه اگر حیوان گزنده مثل سگ دارای قلاده و واكسیناسیون كامل نیز باشد، می‌بایست اقدامات پیشگیری و درمان را برای فرد سریعاً انجام داد یعنی داشتن سابقه واكسیناسیون حیوان مانعی برای انجام «سرو واكسیناسیون» فرد نیست.
